Nội dung chính
Vụ việc đau lòng gần đây về một nam thiếu niên 16 tuổi tự tử tại TP.HCM gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng sức khỏe tâm thần của học sinh hiện nay. Dòng tuyệt mệnh “Chán nản cuộc sống, mong muốn được giải thoát” cho thấy sự bế tắc và áp lực mà em đang phải đối mặt.
Áp lực học hành, thi cử, và kỳ vọng từ gia đình tạo gánh nặng tâm lý cho học sinh.
Rơi vào “Hố Đen” Tâm Lý: Thực Trạng Đáng Báo Động Về Trầm Cảm Học Đường
Theo các chuyên gia tâm lý, guồng quay công việc bận rộn khiến nhiều phụ huynh không có đủ thời gian để quan tâm, chia sẻ với con cái, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Thống kê năm 2024 cho thấy, 1/4 học sinh gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần. Nguyên nhân chủ yếu đến từ áp lực học hành, kỳ vọng từ gia đình, hoặc thậm chí là do chính các em tự tạo ra. Để giải tỏa, nhiều học sinh THCS – THPT tìm đến các hội nhóm trên mạng xã hội, trút bầu tâm sự qua những tài khoản ẩn danh. Một học sinh lớp 8 chia sẻ: “Em biết bố mẹ đã rất vất vả để lo cho em học tập, mặc dù đã cố gắng nhưng em không thể mang đến sự tự hào cho gia đình. Em đã học tập rất nhiều nhưng vẫn chưa đủ”.
Tiến sĩ tâm lý Đào Lê Hòa An cho biết đã tiếp nhận trường hợp một nam sinh lớp 6 cầu cứu giúp chị gái lớp 9 thoát khỏi suy nghĩ tiêu cực, vì em nghe chị lên kế hoạch tự tử. Gia đình em là một ví dụ điển hình: cha mẹ làm việc xa nhà, con cái học trường quốc tế, được người giúp việc chăm sóc. TS. Hòa An cảnh báo: “Cha mẹ cố gắng kiếm thật nhiều tiền để con có điều kiện học tập thật tốt, phát triển tương lai, thế nhưng người lớn lại quên rằng trẻ vẫn cần bồi đắp tinh thần, rất dễ cảm thấy bơ vơ, hụt hẫng…”.
Thầy Nguyễn Minh Hiếu, giáo viên chủ nhiệm lớp 11 tại TP.HCM, chia sẻ rằng phụ huynh thường đặt quá nhiều kỳ vọng vào con cái, vô tình tạo áp lực lớn lên các em. Thầy cho biết: “Mỗi lần phát bài kiểm tra, tôi luôn quan sát biểu cảm của học trò. Các em rất ít khi giãi bày với giáo viên về những ‘góc tối’ của mình. Vì vậy, giáo viên phải là người chủ động thăm hỏi, lắng nghe”. Thầy Hiếu cũng chia sẻ về việc trường mở phòng kết nối yêu thương, nơi học sinh có thể chia sẻ những vấn đề tâm lý một cách thoải mái, thậm chí qua tin nhắn hoặc email.
Ngăn “Giọt Nước Tràn Ly”: Giải Pháp Nào Cho Vấn Nạn Trầm Cảm Học Đường?
Phó Hiệu trưởng một trường THCS tại TP.HCM cho biết áp lực học tập chỉ là một phần của vấn đề. Sự kỳ vọng từ gia đình, so sánh với bạn bè, áp lực thi cử, các mối quan hệ bạn bè, tình cảm, và thậm chí là những vấn đề gia đình đều có thể tác động tiêu cực đến tâm lý học sinh.
Lãnh đạo trường này khuyến cáo: “Lứa tuổi THCS, đặc biệt là lớp 8, lớp 9, là giai đoạn chuyển biến quan trọng về tâm lý. Học sinh trong độ tuổi này thường có xu hướng muốn khẳng định bản thân nhưng lại thiếu kinh nghiệm kiểm soát cảm xúc, dẫn đến dễ bị tổn thương tâm lý”.
Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Thị Diệu Anh khẳng định trầm cảm không phải là một hiện tượng bột phát, mà là kết quả của sự tích lũy những tổn thương từ quá khứ. Bà nhấn mạnh: “Sức bật tinh thần của con người rất lớn, một vấn đề không thể quật ngã con người. Nhưng nhiều vấn đề không được giải quyết trong thời gian dài sẽ khiến con người bùng nổ, suy giảm sức khỏe tâm thần và có thể rơi vào trầm cảm”.
TS. Diệu Anh cũng lưu ý về các dấu hiệu của trầm cảm, như sự giảm sút khí sắc, mất hứng thú với những hoạt động yêu thích, và nghiêm trọng hơn là những suy nghĩ tự sát. Bà cho rằng nếu sức khỏe tâm thần không được nhìn nhận đúng mức, người lớn sẽ rất khó phát hiện những dấu hiệu này ở trẻ. Bà cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc thay đổi định kiến xã hội về sức khỏe tâm thần để mọi người cởi mở hơn trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ.
TS. Hòa An khuyên rằng, trong thời đại công nghệ số, phụ huynh cần quan tâm đến cảm xúc của con cái nhiều hơn, nhưng không nên giám sát quá mức. Đôi khi, chỉ cần một câu hỏi đơn giản như “Con có ổn không?” hoặc một cái ôm ấm áp cũng có thể là điểm tựa lớn cho con. “Việc quan tâm đến sức khỏe tinh thần của con không chỉ là trách nhiệm mà còn là một hành trình cùng con trưởng thành, giúp con xây dựng nội lực mạnh mẽ để đối mặt những thử thách trong cuộc sống” – TS. Hòa An nhấn mạnh.
Lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành cùng con là chìa khóa để giải quyết vấn đề.
Dấu Hiệu Báo Động: Nhận Biết Để Can Thiệp Kịp Thời
Một khảo sát cho thấy có tới 18% trẻ từ 12-16 tuổi đã tự gây thương tích ít nhất một lần trong đời, và 6% trẻ ở độ tuổi này có hành vi này nhiều lần. Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng trẻ thường xuyên tách biệt, có hành vi tự làm đau bản thân, hoặc chia sẻ những suy nghĩ tiêu cực trên mạng xã hội là những dấu hiệu “báo động đỏ” cần được can thiệp ngay lập tức.