Nội dung chính
Bộ Công an vừa đưa ra đề xuất gây xôn xao dư luận: loại bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội danh, trong đó có Tham ô tài sản và Nhận hối lộ. Động thái này nằm trong dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự, hiện đang được Bộ Tư pháp thẩm định.
Bản án tử hình dành cho bà Trương Mỹ Lan: Liệu có còn phù hợp trong bối cảnh mới?
Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh toàn cầu đang có xu hướng giảm thiểu án tử hình và tăng cường bảo vệ quyền con người. Tuy nhiên, nó cũng vấp phải nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt khi nhìn vào thực tế tham nhũng vẫn còn là một vấn nạn nhức nhối tại Việt Nam.
Vì sao Bộ Công an đề xuất bỏ án tử hình cho tội Tham ô và Nhận hối lộ?
Theo tờ trình Dự án Luật sửa đổi, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự năm 2015 là để cụ thể hóa quy định về quyền con người theo Hiến pháp năm 2013. Mục tiêu là thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về phòng, chống tội phạm, đồng thời thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế.
Bộ Công an cho rằng, các mức định lượng và loại hình phạt, đặc biệt là hình phạt tử hình, ở một số tội danh hiện tại còn quá rộng, gây khó khăn trong việc áp dụng trên thực tế. Hơn nữa, thực tiễn xét xử cho thấy, một số tội danh có mức độ nguy hiểm cho xã hội không nhất thiết phải duy trì hình phạt tử hình.
Thực tế cho thấy, nhiều tội danh có mức án tử hình nhưng tòa án lại ít hoặc không áp dụng, như “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”, “Phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, hay “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh”. Ngay cả với tội “Tham ô tài sản” và “Nhận hối lộ”, việc áp dụng án tử hình cũng rất hạn chế.
Những thay đổi cụ thể trong dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự
Dự thảo đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 5 tội danh: “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”; “Phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh”; “Vận chuyển trái phép chất ma tuý”; “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược”.
Đặc biệt, đề xuất gây chú ý nhất là việc loại bỏ hình phạt tử hình đối với tội “Gián điệp”, “Tham ô tài sản” và “Nhận hối lộ”, thay vào đó là án tù chung thân không xét giảm án.
Ngoài ra, dự thảo còn bổ sung quy định về việc Tòa án có thể hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án nếu họ mắc bệnh hiểm nghèo như ung thư giai đoạn cuối hoặc nhiễm HIV giai đoạn AIDS.
Quan điểm trái chiều và những câu hỏi đặt ra
Đề xuất này ngay lập tức vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ dư luận. Một số người cho rằng, việc bỏ án tử hình đối với tội tham nhũng sẽ làm giảm tính răn đe của pháp luật, tạo điều kiện cho tham nhũng lộng hành. Đặc biệt, trong bối cảnh những vụ án tham nhũng lớn, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng vừa qua, việc bỏ án tử hình có thể gây ra sự bất bình trong xã hội.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến ủng hộ, cho rằng án tử hình không phải là giải pháp duy nhất để chống tham nhũng. Thay vào đó, cần tập trung vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường kiểm tra, giám sát, và nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ, công chức.
Một câu hỏi lớn được đặt ra là, liệu án tù chung thân không xét giảm án có đủ sức răn đe bằng án tử hình? Liệu việc này có tạo ra một tiền lệ xấu, khiến những kẻ tham nhũng không còn e sợ pháp luật?
Bài học kinh nghiệm và những giải pháp thay thế
Từ kinh nghiệm của nhiều quốc gia trên thế giới, có thể thấy rằng, việc chống tham nhũng hiệu quả không chỉ dựa vào hình phạt nặng mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như:
- Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Công khai thông tin, tăng cường giám sát từ xã hội và báo chí.
- Hệ thống pháp luật hoàn thiện: Đảm bảo tính nghiêm minh, công bằng và khả năng thực thi cao.
- Cơ chế kiểm soát quyền lực: Ngăn chặn sự lạm quyền và xung đột lợi ích.
- Nâng cao đạo đức công vụ: Xây dựng một đội ngũ cán bộ, công chức liêm chính, tận tụy.
Kết luận: Cần một cuộc tranh luận sâu rộng và toàn diện
Đề xuất bỏ án tử hình đối với tội Tham ô tài sản và Nhận hối lộ là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi một cuộc tranh luận sâu rộng và toàn diện từ các chuyên gia, nhà làm luật, và dư luận xã hội. Cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa tính răn đe của pháp luật, quyền con người, và hiệu quả thực tế trong công tác phòng, chống tham nhũng.
Việc thông qua hay bác bỏ đề xuất này sẽ có tác động lớn đến hệ thống pháp luật và xã hội Việt Nam. Do đó, cần có sự đồng thuận cao và một tầm nhìn dài hạn để đưa ra quyết định đúng đắn nhất.
Dự kiến, dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (tháng 10-2025). Hy vọng rằng, quá trình thảo luận và thông qua sẽ diễn ra một cách minh bạch, dân chủ và dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn.
“`