Mâm cỗ lá của người Mường ở Hòa Bình là một nét văn hóa ẩm thực độc đáo, thể hiện sự sáng tạo và tiết kiệm trong việc chuẩn bị và trình bày các món ăn. Các món ăn trên mâm cỗ lá thường gồm thịt lợn luộc và nướng, chả cuốn lá bưởi, tim, gan luộc, xôi, cá nướng, măng ớt muối, canh “loóng”. Thịt lợn sử dụng phải là thịt lợn Mường, một giống lợn đặc trưng của người Mường.
Mâm cỗ lá – Một phần không thể thiếu trong văn hóa người Mường
Lợn Mường được chăn thả tự nhiên trên đồi núi
Lợn Mường là giống lợn được chăn thả tự nhiên trên đồi núi, sử dụng nguồn thức ăn là cỏ, ngô và khoai nên thịt săn chắc, ít mỡ, có vị thơm ngọt tự nhiên. Bên cạnh các món từ thịt lợn, mâm cỗ lá còn có các món từ gà và cá, như gà luộc, gà nấu măng chua hạt dổi, cá nướng, cá ốch đồ măng chua.
Các gia vị đặc trưng như muối, hạt dổi rừng, hạt he (hay còn gọi là hạt mắc khén), hạt tiêu, hạt vừng, lá kịa, tỏi, gừng, ớt, riềng, hành khô cùng một số gia vị bản địa phụ trợ khác được sử dụng để tạo nên hương vị đặc trưng cho mâm cỗ lá.
Ngày nay, mâm cỗ lá vẫn giữ nét đặc trưng là sử dụng chủ yếu các món nướng, hấp, luộc, xen kẽ là các loại rau rừng, lá thơm kèm theo. Nếu chế biến món canh hoặc xào, họ sẽ đựng trong bát, đĩa riêng do tính chất đặc thù của món ăn.
Anh Văn Dương, người chuyên phục vụ cỗ lá ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, cho biết trước đây, cỗ lá của người Mường thường chỉ có món luộc vì bà con quan niệm luộc là cách chế biến món ăn đơn giản và sạch sẽ nhất. Tuy nhiên, hiện nay, mâm cỗ lá đã được biến tấu với nhiều món ăn đa dạng và phong phú hơn.
Mâm cỗ lá hiện được ưa chuộng không chỉ trong tỉnh Hòa Bình mà còn lan tỏa ra các vùng lân cận. Du khách và người dân địa phương đều yêu thích cỗ lá không chỉ vì hương vị đặc trưng mà còn vì cách trình bày gọn gàng, đẹp mắt và tiết kiệm bát đĩa, giúp dọn dẹp dễ dàng sau bữa ăn.
Cỗ lá được ưa chuộng ở Hòa Bình
Với sự kết hợp giữa các món ăn truyền thống và cách trình bày sáng tạo, mâm cỗ lá của người Mường ở Hòa Bình đã trở thành một biểu tượng văn hóa ẩm thực độc đáo và hấp dẫn.