Thời gian gần đây, đề thi và điểm thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn đã thu hút sự chú ý của xã hội. Với đề thi có tính liên hệ xã hội rộng rãi và nhiều điểm thi ở mức khá, giỏi…, tiếp tục có nhiều ý kiến bàn luận về vấn đề dạy và học Văn, cách đánh giá, chấm chọn. Rộng hơn, vấn đề vẫn chưa mất tính thời sự: Cần phải coi trọng môn Ngữ văn, lĩnh vực văn học như thế nào trong nhà trường? Làm thế nào để môn Văn cuốn hút hơn trong con mắt học sinh? Phải làm gì để ngành đào tạo văn học thu hút được người trẻ…
Nhìn sâu hơn vào xu thế đào tạo cũng như chuyển động nghề nghiệp hiện nay, có thể thấy ngành đào tạo về lĩnh vực Văn học đang âm thầm mở ra “một bản đồ cơ hội” mới – nơi những người biết viết, biết kể chuyện, có chiều sâu văn hóa và khả năng sáng tạo ngôn ngữ được đánh giá cao trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế tri thức và công nghiệp văn hóa.
Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế, kỹ thuật, công nghệ trong những năm gần đây khiến không ít người đặt câu hỏi: học Văn để làm gì? Tỷ lệ thí sinh chọn ngành Văn học, Nhân văn tại các kỳ tuyển sinh đại học có xu hướng giảm, trong khi những ngành học mang tính thực hành cao, dễ xin việc nhanh chóng “lên ngôi”. Trong bối cảnh đó, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực thuộc lĩnh vực Văn học đứng trước yêu cầu phải tự làm mới mình, tìm kiếm hướng đi phù hợp với xã hội hiện đại.
Tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN, Khoa Văn học đang từng bước thay đổi để phù hợp xu thế mới. “Lấy hàn lâm là nền tảng, lấy hiện đại là xu thế”, triết lý ấy đang giúp chương trình đào tạo mở rộng sang ứng dụng, liên ngành. Những học phần truyền thống như lý luận, lịch sử văn học… được làm mới và kết nối với các môn học về văn hóa đại chúng, phê bình nghệ thuật, chuyển thể văn học – điện ảnh, biên kịch…
Một dấu hiệu “mở” là sự ra đời của chương trình đào tạo Điện ảnh và Nghệ thuật đại chúng. Sinh viên được học lý thuyết điện ảnh, viết kịch bản, thực hành quay dựng, tổ chức sự kiện trong không gian sáng tạo ngay tại trường.
Cùng tinh thần đó, Khoa Viết văn, Báo chí (Trường ĐH Văn Hóa Hà Nội) cũng chú trọng xây dựng môi trường đào tạo mang tính mở. Trong đó, với ngành Sáng tác văn học (STVH) vốn có vai trò đặc thù, đang hướng tới mục tiêu đào tạo những người viết chuyên nghiệp và có khả năng tương tác đa ngành, linh hoạt giữa STVH và các lĩnh vực báo chí, truyền thông, xuất bản, biên tập.
Theo các chuyên gia, đào tạo người học hôm nay không chỉ bó hẹp trong giảng đường mà mở rộng ra không gian sống, không gian nghề nghiệp. Tại một số cơ sở đào tạo, sinh viên ngành Văn đang được tạo điều kiện tham gia các mô hình trải nghiệm như CLB Điện ảnh, CLB Folklore, Đêm kịch khoa Văn… Có thể thấy, chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và khuyến khích sáng tạo nội dung đang mở ra cơ hội lớn cho các ngành học về Văn học, Hán Nôm, Viết văn…
Câu hỏi quan trọng hiện nay không chỉ là “Học Văn để làm gì?” mà còn “Học Văn như thế nào để có thể tạo ra giá trị?”. Sau hơn một năm ra trường, chị Trần Thùy Dung, cựu sinh viên Khoa Văn học bộc bạch: “Ngoài kiến thức chuyên môn, cần có thêm kỹ năng mềm như giao tiếp hiệu quả, soạn thảo văn bản… Đặc biệt là ngoại ngữ để tăng cơ hội nghề nghiệp”.
Từng có thời gian, với năng khiếu, niềm đam mê và một lượng tri thức văn học nhất định, sau khi ra trường, sinh viên không dễ và không sớm tìm được việc làm. Nhưng hiện nay, các ngành Văn học và STVH đang cho thấy một “bản đồ nghề nghiệp” mới được định hình với nhiều vị trí năng động trong xã hội.
Từ những nhóm nghề “truyền thống” như: dạy phổ thông, giảng dạy ĐH, cao đẳng, biên tập sách, nghiên cứu, sáng tác văn chương… đến nhóm ngành “hiện đại” hơn: viết kịch bản, sản xuất nội dung, viết sáng tạo, lên kịch bản cho các hoạt động truyền thông, các chương trình, sự kiện…
Tại Khoa Văn học, với quan điểm “Kiến thức cơ bản – Tư duy độc lập – Chủ động thích nghi” các nhà quản lý và giảng viên đang hướng tới thế hệ người học năng động, hội nhập, kiến thức nền tảng vững vàng.