Ở làng Hoán Mỹ, thị trấn Ái Nghĩa, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam, người dân đã duy trì nghề gói bánh ú tro truyền thống đã lâu. Cụ Một là người đầu tiên làm bánh ú tro ở đây, và được xem là người truyền lửa cho làng nghề này.
Cụ Một sống cô độc một mình, không có chồng con. Người ta không biết cụ học nghề làm bánh ú tro ở đâu, vì cụ chưa từng ra khỏi lũy tre làng. Tuy nhiên, mỗi mùa tết Đoan ngọ về, nhà cụ lại nhộn nhịp lắm!
Những người phụ nữ ở Hoán Mỹ đã biết gói bánh ú tro từ khi còn nhỏ, nhờ qua nhà cụ Một chơi và nhìn cụ gói. Chúng tôi ngồi quanh cái nong to, gói phụ cụ, và được cụ trả công bằng những cái bánh nóng hổi, thơm lừng.
Bánh ú tro – Món ăn truyền thống của làng Hoán Mỹ
Bánh tro do chính mẹ tôi gói khi mẹ còn sống
Để có những chiếc bánh dẻo thơm, trong vắt, cụ đi tìm thân cây mè hoặc thân cây đậu xanh đem đốt lấy tro, rồi lắng nước, cho nếp vào ngâm trong nước tro. Đây chính là nguyên nhân khiến bánh có tên bánh tro và có vị ngai ngái đặc trưng.
Làng Hoán Mỹ đã có truyền thống gói bánh ú tro hơn 40 năm nay. Hồi còn nhỏ, bánh vừa chín đã có xe đứng đợi để chở bánh ra khỏi lũy tre làng. Bánh nhà cụ Một thời ấy gói không kịp cung cấp.
Quy trình gói bánh ú tro
Bánh tro sau khi nấu chín
Ngày nay, cả làng gói bánh ú tro, nhưng bánh làm ra bao nhiêu tiêu thụ hết bấy nhiêu, vì bánh tro làng Hoán Mỹ chỉ sử dụng những nguyên liệu rất “lành” nên danh tiếng bay xa.
Tên làng Hoán Mỹ giờ không còn nữa, mà đã đổi tên thành khu Song Mỹ. Dù vậy, bánh ú tro làng Hoán Mỹ vẫn in đậm trong ký ức bao người. Mùng5 tháng5 là dịp nông nhàn, nhà nhà quê tôi đầu tư gói bánh.
Nghề gói bánh ú tro – Di sản văn hóa
Bếp nấu bánh tro của nhà bà Đỗ Thị Lập
Những ngày trước tết Đoan ngọ, đi dọc đường làng, nhìn vào nhà nào cũng có thể thấy cảnh tất bật gói bánh. Thợ gói còn được các hộ thuê từ nơi khác đến, tạo nên khung cảnh nhộn nhịp.
Ba mẹ tôi về miền mây trắng đã lâu. Tôi còn nhớ, năm 1994, ba vào TPHCM thăm con cái. Hồi đó tôi là sinh viên ở Đà Lạt, tôi đi xe xuống TPHCM gặp ba. Lần đó, ba mang theo cả trăm cái bánh tro mẹ tôi gói cho đàn con.
Tết Đoan ngọ – dịp để sum vầy và thể hiện tình cảm
Cảnh gói bánh ú tro mùa tết Đoan ngọ