Ngày 17/7 vừa qua đã chứng kiến một sự kiện buồn khi họa sĩ Lê Thiết Cương qua đời, để lại một khoảng trống lớn trong không gian sáng tạo của Việt Nam. Sự ra đi của ông không chỉ gây nên nỗi ngỡ ngàng và tiếc thương sâu sắc, mà còn tạo ra một làn sóng chấn động âm thầm lan tỏa khắp các lĩnh vực văn hóa và nghệ thuật.
Trên mạng xã hội, các nền tảng truyền thông và trong những cuộc trò chuyện của giới làm nghề, người ta nhắc đến Lê Thiết Cương với một sự xúc động không giấu giếm. Hàng loạt bài viết, hình ảnh và dòng tưởng niệm đã phủ lên không khí đời sống văn nghệ, thể hiện sự tôn vinh và kính trọng đối với một nhân vật đa tài và có ảnh hưởng sâu sắc.
Lê Thiết Cương không chỉ là một họa sĩ tối giản nổi tiếng với phong cách vẽ tranh bằng triết lý thiền và tư duy nghệ thuật riêng biệt. Ông còn hiện diện trong nhiều lĩnh vực khác như văn chương, Phật học, kiến trúc, báo chí, truyền thông và các cuộc trò chuyện về cái đẹp. Những sản phẩm gốm, những cuốn sách, bài báo và câu chữ thấm đẫm tinh thần chiêm nghiệm của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng.
Bước vào hội họa từ đầu những năm 1990, Lê Thiết Cương đã gây ấn tượng với phong cách tối giản đặc trưng: tranh bột màu trên vải màn bồi giấy dó, chỉ vài ba nét hình, vài gam màu thanh đạm. Tuy nhiên, phía sau sự đơn giản ấy là nội lực dồn nén, là tri thức, là cảm xúc và là những mảnh đời sống ẩn mật được chắt lọc đến tận cùng để hiện hình. Mỗi đường nét, mỗi khoảng trống trong tranh của ông đều gợi một cảm giác vừa thanh thoát, vừa khắc khoải.
Sự tối giản của Lê Thiết Cương không đơn thuần là một lựa chọn mỹ thuật, mà còn là một lối sống và một cách tư duy. Đó là hành trình loại bỏ những ồn ào để giữ lại phần cốt lõi, một tinh thần thiền giữa thời nhiễu động và dễ dãi. Ông đã chọn con đường riêng, trung thành đến tận cùng với hội họa tối giản, không sao chép và không chiều theo thị hiếu.
Lê Thiết Cương vẽ bằng trực giác sâu sắc, bằng tri thức văn hóa, bằng đời sống nội tâm nhiều chiêm nghiệm và nhiều khi bằng cả những mảnh đau rất người. Không chỉ là họa sĩ, ông còn để lại dấu ấn của một con người cầu toàn, có chiều sâu văn hóa và tinh thần độc lập hiếm thấy trong nhiều lĩnh vực khác.
Ông tiên phong trong việc tổ chức các sự kiện văn học, âm nhạc, hội họa cho bạn bè, hỗ trợ các họa sĩ trẻ, các tòa soạn và các nghệ sĩ. Trong thế giới của chữ nghĩa, Lê Thiết Cương đọc rộng, nhớ dai như “từ điển sống”. Ông cẩn trọng trong ngôn từ, sắc sảo trong tư duy và đã đảm nhiệm chuyên mục văn hóa trên báo Nhân Dân hằng tháng với cái tên “Thấy”.
Dưới ngòi bút của ông, những câu chuyện về cổng làng, món ăn, ngôi chùa hay bức tranh đều trở thành những câu chuyện của tâm thức. Đằng sau cái “thấy” của Lê Thiết Cương là một tầng nhìn rộng hơn, bao gồm việc thấy lòng người, thấy những biến thiên xã hội và thấy những giá trị đang mờ dần trong đời sống hiện đại.
Sau này, 47 bài viết trong chuyên mục “Thấy” đã được tập hợp thành sách, để lại một di sản văn hóa quý giá. Lê Thiết Cương cũng được nhớ đến như một người kỹ lưỡng trong công việc, khó chịu, cực đoan và thất thường, nhưng cũng đầy hấp dẫn và cuốn hút.
Cái tên Lê Thiết Cương từ lâu đã vượt khỏi danh xưng của một họa sĩ tối giản, mà trở thành biểu tượng của một người đa tài, một nghệ sĩ đi tìm cái đẹp bằng nhiều con đường và một bạn hữu sâu sắc của nhiều giới.
Hành trình của cái Đẹp nơi ông đã dừng lại, nhưng cái Đẹp mà Lê Thiết Cương thắp lên vẫn còn ở lại, tiếp tục tỏa sáng trong lòng công chúng và trong những di sản văn hóa mà ông đã để lại.