Nội dung chính
Ngày 28 tháng 4 vừa qua, Hội thảo quốc tế “Văn học, nghệ thuật của người Việt Nam ở nước ngoài sau 50 năm đất nước thống nhất, đổi mới, phát triển (1975-2025)” đã diễn ra tại Hà Nội, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc ghi nhận và tôn vinh những đóng góp to lớn của cộng đồng kiều bào đối với nền văn hóa nước nhà. Sự kiện do Hội đồng Lý luận Trung ương và Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức, thu hút sự tham gia của hơn 150 nhà khoa học, văn nghệ sĩ trong và ngoài nước, cùng nhiều học giả quốc tế.
Các đại biểu đã cùng nhau ghi lại khoảnh khắc đáng nhớ tại Hội thảo quan trọng này
Văn học, Nghệ thuật Kiều Bào: Tiếng Vọng Từ Trái Tim
Phát biểu tại hội thảo, GS Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh vai trò quan trọng của văn học, nghệ thuật kiều bào trong nền văn hóa Việt Nam đương đại. Ông khẳng định: “Trong nền văn học, nghệ thuật Việt Nam ngày nay có một bộ phận hết sức quan trọng, đó là hoạt động văn học, nghệ thuật hết sức phong phú và đặc sắc của kiều bào ta ở nước ngoài – gần 6 triệu người con sống xa quê hương nhưng luôn hướng về Tổ quốc.”
Những “Đại Sứ Văn Hóa” Thầm Lặng
Các văn nghệ sĩ người Việt ở nước ngoài không chỉ là những người con xa quê hương mà còn là những “đại sứ văn hóa”, những “người thắp lửa” âm thầm gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc trong cộng đồng kiều bào. Đồng thời, họ còn là đội ngũ tiên phong trong việc tăng cường giao lưu nhân dân, xây dựng cầu nối văn hóa, tạo dựng sự hiểu biết và mối thiện cảm giữa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Thông qua các tác phẩm văn học, âm nhạc, hội họa, điện ảnh và nhiều loại hình nghệ thuật khác, hình ảnh một Việt Nam tươi đẹp, giàu truyền thống, đổi mới, năng động, sáng tạo và nhân văn được giới thiệu sinh động tới bạn bè khắp năm châu. Điều này góp phần thúc đẩy hội nhập, nâng cao sức mạnh “mềm” quốc gia, khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Hành Trình Cảm Xúc: Từ Day Dứt Đến Tự Hào
GS Nguyễn Xuân Thắng cũng chỉ ra những chuyển biến trong cảm xúc của kiều bào: “Nhìn lại nửa thế kỷ qua, trong dòng chảy lịch sử của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam, chúng ta đã chứng kiến những cảm xúc thăng trầm, những cung bậc chuyển đổi khác nhau trong hoạt động văn học, nghệ thuật của kiều bào ta ở nước ngoài.” Từ những day dứt, mặc cảm của những người con xa xứ, đến những cảm nhận mới, nguồn năng lượng mới và cảm xúc tích cực hướng về quê hương, đất nước. Từ những định kiến về chiến tranh đã chuyển sang khát vọng hòa bình, hòa giải và hòa hợp, cùng nhau “khép lại quá khứ, hướng tới tương lai”. Và từ những ký ức hoài niệm, suy tư, trăn trở về tình hình trong nước, đã chuyển sang một tâm thế mới, niềm tự hào về quê hương, đất nước Việt Nam. Đảng, Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn trân trọng và đánh giá cao vị trí, đóng góp to lớn của kiều bào đối với công cuộc xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Các văn nghệ sĩ, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đã có những đóng góp không nhỏ cho nền văn nghệ nước nhà thống nhất trong đa dạng.
Đa Chiều Góc Nhìn về Văn Học Kiều Bào
PGS-TS, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh rằng, dù sống xa Tổ quốc, phần đông đồng bào Việt Nam, đặc biệt là giới trí thức, văn nghệ sĩ, vẫn luôn mang trong mình dòng máu Việt, văn hóa Việt và hồn cốt Việt, luôn hướng về quê hương. Công chúng của họ không chỉ giới hạn trong cộng đồng người Việt mà còn mở rộng ra toàn thế giới. Nhiều văn nghệ sĩ người Việt đã đạt được danh tiếng quốc tế và khao khát được trở về quê hương, như GS Trần Văn Khê, nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị và nhiều người khác.
Điện Ảnh Kiều Bào: “Luồng Gió Mới” Cho Văn Hóa Việt
TS Ngô Phương Lan nhận định rằng, mặc dù hàng trăm bộ phim Việt Nam đã được giới thiệu tại các Liên hoan phim quốc tế, nhưng số lượng phim Việt được phát hành rộng rãi ở nước ngoài còn hạn chế. Tuy nhiên, một số phim của các đạo diễn Việt kiều đã thành công tại các liên hoan phim và được phát hành rộng rãi, như “Mùi đu đủ xanh” của đạo diễn Trần Anh Hùng, mang đến một “luồng gió mới” cho điện ảnh Việt Nam.
Văn Học Di Dân: Tiếng Nói Từ Nước Mỹ
PGS-TS Trần Lê Hoa Tranh đánh giá cao những thành tựu và đóng góp của các nhà văn di dân Việt Nam tại Mỹ, đặc biệt là những nhà văn dòng chính. Mặc dù chưa thể so sánh với các nhà văn gốc Trung Quốc nổi tiếng, nhưng văn học di dân Việt Nam cũng đã có những đại diện tiêu biểu, đạt được những giải thưởng danh giá như giải Pulitzer cho cuốn “The Sympathizer” của Viet Thanh Nguyen và giải thưởng sách quốc gia Mỹ cho cuốn “Inside Out & Back Again” của Lai Thanh Ha.
Cội Nguồn Cảm Hứng: Kết Nối Văn Hóa Truyền Thống và Nghệ Thuật Đương Đại
TS Ngô Thị Thúy Anh nhận định rằng, đối với nhiều nghệ sĩ Việt Nam ở nước ngoài, giá trị văn hóa truyền thống và ký ức là nguồn cảm hứng vô tận. Dù sống trong một môi trường văn hóa khác biệt, hình ảnh Việt Nam vẫn luôn thôi thúc họ tìm cách thể hiện và đưa vào tác phẩm của mình, như một mong muốn kết nối lại với cội nguồn.
Giải Pháp và Kiến Nghị: Hướng Đến Tương Lai
GS Nguyễn Xuân Thắng đề xuất các giải pháp để thúc đẩy sự phát triển và phát huy những đóng góp của văn học, nghệ thuật kiều bào: * **Tạo môi trường thuận lợi, cởi mở:** Khuyến khích sáng tạo nghệ thuật gắn bó với cội nguồn dân tộc, tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính, thị thực, đi lại. * **Ghi nhận và tôn vinh:** Tổ chức các giải thưởng, triển lãm để ghi nhận những đóng góp của văn nghệ sĩ kiều bào. * **Cơ chế, chính sách hỗ trợ:** Xây dựng các chính sách đột phá để hỗ trợ đội ngũ văn nghệ sĩ người Việt Nam ở nước ngoài. * **Tăng cường hợp tác:** Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa các hội văn học, nghệ thuật trong nước và ngoài nước, tổ chức các chương trình hợp tác sáng tác chung. TS Ngô Phương Lan đề xuất thu hút nhiều người Việt Nam tài năng ở nước ngoài tham gia vào lĩnh vực văn hóa và điện ảnh. Kinh nghiệm “quốc tế hóa” của họ sẽ giúp lan tỏa màu sắc Việt Nam một cách dễ dàng hơn, đồng thời tạo ra những sản phẩm văn hóa có khả năng phổ biến rộng rãi trên thế giới.
Lời Kết: Chung Tay Xây Dựng “Làn Sóng Việt Nam”
Hội thảo quốc tế “Văn học, nghệ thuật của người Việt Nam ở nước ngoài sau 50 năm đất nước thống nhất, đổi mới, phát triển (1975-2025)” đã khẳng định vai trò quan trọng của kiều bào trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng cầu nối văn hóa với thế giới. Sự kiện này là một bước tiến quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho sự phát triển của văn học, nghệ thuật kiều bào, góp phần chung tay xây dựng một “làn sóng Việt Nam” mạnh mẽ trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật trên toàn cầu.